Türkiye'nin önde gelen değerli taş ve maden arayıcısı Metin Uysal, ülkemizde bol miktarda bulunan "Garnet taşı ve çeşitleri 2" başlıklı bir yazı kaleme aldı.

İşte Metin Uysal'ın o yazısı:


Değerli arkadaşlar yazının ikinci kısmı ile devam ediyoruz.

ANDRADİTE GARNET: Kalsiyumlu garnet çeşitlerindendir,ancak bu alt gruba ismini veren çeşidi demir ihtiva eder.(Alüminyum yerine)taşımız esas olarak metamorfik kayaçlarda bulunur.Ancak garnet çeşitlerinin çoğu dayanıklı taşlardandır bu nedenle bilhassa akarsular tarafından sürüklenerek alüvyonel kesimde de bulunur.Altın arayan arkadaşlar bilindiği gibi zenginleştirme işlemi yaparlar,sonuçta pan da kalan taşlardan biri de garnet çeşitleridir.Bu taşın siyah olanları sıklıkla demir minerali ile karıştırılabilir.Andradite garnet renk bakımından siyah,sarı,yeşil,kırmızı,kahverengi,yeşilimsi sarı gibi geniş bir yelpaze sunar.

Ö.ağırlık:3.7-4.1 arasıdır alt çeşitleri aşağıdadır;

DEMANTOİD GARNET: Yeşil renklidir,bu ismi Elmas gibi parlak olmasından alır,hatta renk dağılımı yanı ateş yönünden daha güçlüdür,ilk defa Rusya’da bulundu,(1854)fakat bulunan yatak çok verimli değildi bu nedenle piyasaya fazla sürülememiştir neticede fiyatları hep yüksekte kalmıştır,çok arzu edilen bir taştır.1990 larda yeni yatak bulundu ve arz çoğaldı.Ancak fiatı hala yüksektir,demantoid taşının büyük kıratlısı zor bulunur,garnet taşları içinde kırılma indisi ve parlaklığı en yüksek taştır parıltısı”adamantine”denilen Elmas parıltısıdır Türkçeye “sarsılmaz”diye çevrilir.ö.ağırlık:3.82-3.88 renk dağılımı:0.057(çok yüksektir)çhelsea(çilsa) filtresinde kırmızı görünür(bu filitre ismini veren tarafından yapılmıştır bilhassa yakut taşının belirlenmesinde kullanılır)taşımız şist ve serpantinli kayaçlarda ,metamorfizmaya uğramış kireçtaşlarının kontakt bölgelerinde bulunur(kontakt bölgesi,mağmaya en yakın bölgedir ısı yüksektir)aramaya değer bir taştır bizde hala bulunmadı ama bir yerlerde bekliyor…

Dünyada Rusya(Ural dağları),Namibia,Madagaskar,İtalya,Afghanistan,Azerbaycan,İran,Güney Kore,Zaire bulundu.şimdiye kadar bulunan en büyük taş 50.5 gram dır,normalde bu taşın on karattan büyüğü yanı iki gramı zor bulunur .

MELANİTE GARNET: Yine bir alt çeşittir,içinde “titanyum”elementi bulunur.bu nedenle “Titan andrait”de denir.Bu taşda yüksek parlaklığa sahiptir,ama opaktır,bazı taşlarla karıştırılabilir (karbonado,siyah safir ise bu taştan daha parlaktır.)diğer taşlara siyah rengi veren genelde Demir elementidir.matem elbiseleri için aranılan siyah taşlardandır.iyi kesime gelir ve parlatılabilir,bazıları siyaha yakın kırmızı olabilmektedir

TOPAZOLİTE GARNET: Yine bir alt çeşittir,topaz taşına benzerliğinden dolayı bu ismi almıştır,rengi sarı,sarı-yeşil,limon sarısı,sarı-kahverengi olabilir.Avusturya,Almanya,İran,İtalya vs.de bulunmuştur,bütün andrait çeşitleri şu mineraller ile  ilişkilidir;klorit(taşların yüzeyinde mika gibi ama kırılgan yeşilimsi mineral),spinel,kalsit,dolomit,magnetite,vezüvyanit,epidote.Andrait çeşitleri bitti.

SPESSARTİNE GARNET: Manganlı(manganez)garnet çeşididir.kalsiyum veya magnezyum geleceği yere manganez girmiştir.bu element ile ilgili bir not düşelim;Arama yaptığımız bölgede mangan mineralleri yoğunsa bunun sonuçlarına olacaktır.Biraz açalım,”rhodonit”taşı bulunma olasılığı yükselir(bu taş pembe,kırmızı tonları ve üzerinde mangan siyah lekeleri olan beğenilen bir taştır,sertliği 5.5 gibidir,ağırlığı kuvarsta belirgin şekilde büyüktür,iyi cila alır,kesime elverişlidir,ülkemizde vardır ama düzenli çıkarılmıyor,yine Batı Anadolu’da aranarak bulunacak taşlardandır,ben kendi yöremde buldum)ayrıca bu taşa hem ismen hemde görünüş ve yapı olarak benzeyen”rodokrozit”taşı da manganlı süs taşlarındandır(rhodonit bir mangan+SiO4,rhodokrozit ise MnCo3)rodokrozit taşı diğerinden biraz daha ağır fakat daha yumuşaktır(3.5 sertlik)ancak bu taşın saydam olan kristalleri Ender bulunur ama değerlidir hele Yakut kırmızısı olanları koleksiyonerler tarafından çok aranır ve beğenilir.Şu konuyu da tekrar edelim mangan elementinden bahsederken bu elementin hangi değerlikte olduğu önemlidir(değerlik derken elektron alıp almadığı veya verdiği ne göre + veya - değer kazanmasını kastediyoruz)yanı her mangan ayni renklenmeye sebep olmaz değerliğine göre değişir en iyi örnek kromdur bazı değerlerinde minerale yeşil rengi verirken(Zümrüt,jadeit gibi) bir kısmına kırmızı rengi verir(Yakut gibi)mangan siyah durumunda iken anlaşılması kolaydır bunun için taze yüzeye el ile sürtülür elde yağlı siyah leke oluşursa ve kötü şekilde kokuyorsa mangandır.

Özellikleri ne bakalım,öncelikli rengi turuncudur.aranan ve beğenilen taştır.Taş ismini Almanya’daki ormanlık bölgeden ismini almıştır.Esas olarak Namibya ve Mozambikten çıkarılır,En ünlü çeşidi renk değiştiren “Malaya garneti”olarak bilinen cinsidir,ederiyüksek taştır,renk değiştirmesinin sebebi ise bu çeşit taşın hem spessartin hemde pirop garnetin karışımı melez bir taş olmasından kaynaklanır.(rodonit taşının durumuna benzer)ilk bulunduğunda yanlış değerlendirilmiş ve münakaşalara neden olmuştur daha sonra tanımlanmıştır,rengi pembemsi-turuncu ve kırmızımsı-turuncu renk değişimi gösterir.spessartin taşı genelde diğer garnet çeşitleri ile beraber bulunma eğilimindedir.Bu nedenle kendisine renk olarak benzeyen diğer garnetler ile karıştırılma olasılığı mevcuttur.Bilhassa “hessonite garnet”ile karıştırılabilir,bu durumda yine neodyumlu mıknatıs ile deneme yaparız Eğer mıknatıs şüpheli taşı çekerse taşımız spessartin taşıdır.Sebebi de içinde yüksek oranda demir bulundurmasından kaynaklanır.Hessonit garnet bilindiği gibi Grossular garnetin bir alt çeşididir.Renk:turuncu,portakal ve sarı,kırmızı-kahverengi

Ö.ağırlık:4.12-4.18 bu taşın kesimi özellik arz eder,parlaklığını ortaya çıkarmak için ekstra kaplama tekniği kullanılır.bu taşın sunisi yoktur şüphelenmeden alınabilir.Spessartin taşının piyasada ki ismi”Mandrin taşıdır”.alrıca bu taş”idea kromatek”bir taştır yanı tek bir elementten dolayı rengini alır o elementte mangandır.(bazı taşlar birden fazla elementten dolayı renklenir,bazıları”sunstone”taşı gibi içine geren inklüzyonlardan dolayı ranklenir,kimisi radyasyon sebebi ile mesela yeşil Elmas gibi ,kimi de ısı veya daha başka sebepten renklenir.Dünyada Namibya,Tanzanya,Kenya,Nijerya,Mozambik,Çin,ABD gibi ülkelerde çıkarılır,taşın karıştırılabileceği taşlar şunlardır;zirkon,spinel,turmalin ayrıca ateş opali,topaz.

Çoğu garnet gibi pegmatitlerde ve skarn larda bulunur.

UVAROVİTE GARNET: Krom içeren bir garnetter,yeşil rengini ondan alır,ismini ise devlet adamı ve akademisyen C.S.Semeovich UVAROV dan alır ilk olarak Rusya’da bulundu.

Renk: yeşil,Zümrüt yeşili,siyahımsı yeşil sertliği kalsiyum içeriği nedeni ile düşük olan garnet çeşitlerindendir.Kendisine benzerliği olan taşlar;Grossular garnet,yeşil andradit garnet,knorringite garnet,hatta kromlu pirop garneti(bu taşda yeşildir).Esasında kromlu tek garnet çeşidi bu taştır diğerleri yeşil rengini inklüzyon olarak bünyeye giren kromdan renklenir bu taş da ise kristal yapısında krom vardır.Uvarovit taşı genelde matrisler halinde bulunur(bir kayacın üzerinde oluşmuş ayni taş grubu) ayrıca genel olarak kristalleri küçüktür,tek ve büyük olanları çok nadirdir,kırılgan bir yapısı vardır,”adamantin”parlaklığı vardır.Bu taş da metamorfik ortamlarda oluşur ancak o bölgenin krom bakımından çok zengin olması gerekir,tek büyükçe parçaları Finlandiya da bulunur,Serpantinli bölgelerde aranmasında yarar vardır Türkiye’de Erzurum,Erzincan krom yataklarında bulunmuştur.ABD'de de bulunur.taş UV.ışıkta tepki verir(kırmızı)taşın beraber bulunabileceği mineraller;kromite,diopsit,zoisit,olivin,dolamit,kuvars,epidote,kalsit,piroksen dir.

Böylece tanınmış garnet çeşitlerini bitirdik,aşağıda daha az bilinenler.

MAJORİTE GARNET: Mg(Fe,Al,Si)SiO(sadece içine giren elementleri yazdım )rengi k.rengi,sarı,mor,kırmızı ismi Avusturyalı akademisyen Alan MAJOR onuruna verilmiştir ,ilk defa 1970 yılında Avusturya’da bulunmuştur,bulunduğu yer meteor taşıdır.İmpakt bölgelerinde oluşur(meteor çarpma yeri)küçük parçalar halindedir .

CALDERİTE GARNET: (Mn,Ca)(Fe,Al)SiO

Rengi koyu kırmızımsı,k.rengi,koyu sarı,k.rengi- sarı dır.ismini Hindistan jeolojisi üzerine başarılı çalışmalar yapmış olan James CALDER onuruna verilmiştir,manganez yataklarında bulunur,çok küçük tanecikler halinde bulunur.

GOLDMANİTE GARNET: Ca(V,Al,Fe)SiO. 

Rengi yeşil,k.rengimsi yeşil,ismi 1964 yılında M.İsaac GOLDMAN oniruna verildi ABD de bulundu.

SCHORLOMİTE GARNET: Ca,Fe,Ti(SiO)

Rengi siyah,k.rengimsi siyah ismi turmalin cinsi olan şörl mineraline renk benzerliğinden almıştır.parlaklık alt metalik(metal parlaklığının bir altı anlamında)iki cm kadar boyutta gren(küçük toplu kristaller halinde demek) ve kütlesel bulunur Kanada ve Finlandiya da bulunur.

KİMZEYİTE GARNET: Ca(Zr,Ti)(Si,Al,Fe)O

Rengi koyu k.rengi çizgi rengi açık k.rengi ABD'de bulundu,ismini bulunduğu çukurdan aldı,kimberlite gibi lamprofir bacalarında ve karbonatlı kayaçlarda oluşur.

MORİMOTOİTE GARNET: Ca,Ti,Fe SiO

Rengi siyah görünüş opak,parlaklık Elmas gibi ,çizgi rengi gri ilk olarak Japonya’da bulundu,bulan kişi olan Prof.Emiritus MORRİMOTOİT in onuruna verildi.

KNORRİNGİTE GARNET:  bu taş önemli,önemi ise şundan dolayıdır Kimberlit bacasında bulunur,ancak nadirdir ismini Prof.O.Von KNORRiNG ten aldı rengi yeşil,mavi- yeşil ö.ağırlık:3.756 görünüş şeffaf ve saydam sertlik:6-7 parlaklık: cam gibi çizgi rengi:beyaz beraber bulunduğu mineraller:olivin,krom spinel,krom diopsit,krom pirop,ilmenit,zirkon,Elmas,rutil,karbonatlar.

Garnetle ilgili yazımı “mavi garnet”ile noktalamak istiyorum,garnet çeşitleri içinde hem en zor bulunanlardan biridir hem de en arzu edilenidir,bizi bir başka yönden de ilgilendirir bu taş Madagaskar’da bulunmuştur Ancak en güzel parça bizde bulunduğunu biliyorum Toroslarda bulunmuştu ama yabancılara kaptırılmıştır,bu taşlar renk değiştiren gruba girer,mavi(mor)ile kırmızı arasında ışığa göre değişir bilindiği gibi bu tip taşların en ünlüsü “Aleksandra “taşıdır sertliği yüksek(8.5)ve çok pahalı ve de aranan taştır esas olarak Rusya’da çıkarılır.mavi garnetin ülkemizde bulunduğu gerçektir(güneybatı Anadolu diye geçer yeri)

Bir ekleme daha;artık yazmaktan hüzün duyuyorum ama gerçek bu,bu taşlarımızda genellikle zımpara taşı olarak işletiliyor yani ton bazında yurt dışına gidiyor,karat başına satmanın zamanın geldiğine inanıyorum.Açıkca görüleceği üzere garnet taşının süs taşı değerinde bizim topraklarda bulunması gerektiği çok nettir(metamorfik yapı,hidrotermal yataklar,krom zenginliği)ben kendi adıma bölgemde yedi çeşit garnet buldum,arkadaşlar bu topraklara güvenelim,çalışalım,bulalım.

Not:Ek yazıda özellikle bulunması ve oluşması üzerine yoğunlaşacağım.