Tarihin en eski devletlerinden olan Mısır,orijinal (şimdiki bilgiye göre)yazıya sahip birkaç medeniyetten biriydi(en eskisi Sümer,sarı ırmak medeniyeti(Çin),indüs uygarlığı(Hint)) eski Mısır yazısı başka yazılardan bazı farklılıklar arz eder bir Sümer yazısı gibi büyük bir coğrafyanın yazı dili haline gelmemiştir.

Genellikle milli sınırları içinde kalmış,tarih içinde Mısırlılar hakimiyetini yitirince de çok hızlı şekilde unutulmuştur Eski Grek Uygarlığının parlak döneminde Yunanlı filozoflar bu yazıyı rahiplerin büyülü sözlerinin işaretleri gibi olduğunu düşünmüş ve bu nedenle de “hiyeroglif”yani kutsal işaretler olarak adlandırmışlardı.

Mısır uygarlığı ilk defa M.Ö.1670 yılında kendilerine “Hyksos”lar denen kavimde sekteye uğramış ve Ancak yüz yıl sonra tekrar bağımsızlığına kavuşmuştur Fakat bu işgalin derin izleri olduğu muhakkaktır(Set- tanrısı bu dönemden kalmadır)M.Ö.1200 yıllarda bu sefer “Deniz kavimlerinin”tehdidi ile karşılaşmışlar bu nedenle Mısır hariç pek çok sömürgesini kaybetmişlerdir.

M.Ö.525 yılında bu sefer Pers istilasına uğramıştır,M.Ö.332 de ise Büyük İskender tarafından fethedilmiştir.M.Ö.30 yılında Roma işgaline uğramış son döneme kadar da en çok Osmanlı idaresinde kalmıştır(birinci dünya savaşında elden çıkmıştır).
Eski Mısır yazısı “papirüs “denen bir nevi saz bitkisinin yan yana getirilip işlenmesi ile oluşturulan selüloz tabakasıdır Batı hala kağıt olarak “paper” kelimesini kullanır ki bu da eski Mısır kelimesidir.
Bazı uygarlıklar deriyi,bazıları kili,bazıları da kaya,kemik gibi nesneleri kullanmıştır.Eski Mısır yazısının standart bir yazım yönü yoktur genellikle bugünkünün tersi yönünde yazılır ancak insan ve hayvan resimlerinin el ve ayakları daima satır başına dönüktür.Mısır yazısı bir alfabe yazısı değildir.Alfabetik yazı insanoğlunun en önemli buluşlarından biri olduğu kabul edilir gerçekten gelişmesi ve bulunması binlerce yılda olmuştur.Bu yazı Çin yazısı ile benzerlikleri vardır.

Mısır yazısının anlaşılabilmesi için şunların iyi kavranması gerekir;Bu yazıda şekil ve resimler vardır ama bu yazı bir resim yazısı değildir.Görülen işaretlerin hepsi aynı kategoride değildir.Bir kısmı sadece verilmek istenen anlama katkı için yanına veya altına konur Ancak okunmaz.Bu işaretlerin anlamını o günkü Mısır halkı biliyordu Ancak bir başkası için imkansız gibidir (okunmasının gecikmesinde ki etmenlerden biri)Bazı örneklerle bu durumu açıklayalım,bir Şahin resmî çoğu zaman o günkü dildeki “Şahin”kelimesinin söyleyişini değil o kültürde ki manasını ifade eder.Mesela normal olarak bu yazıda “kuş”resmî “uçmak”anlamına gelir.Elinde sopa olan adam resmî de bu dildeki “dövmek”manasındadır.Benzeri şekilde bir çift bacak resmî ise “gitmek”demektir,Soyut kavramları anlatmak için şöyle yapılır;Güney Yani yön ifade eden bu kelime soyut bir kavramdır eski Mısırlılar bu olayı şöyle çözmüştür bir zambak resmî yapılır,yaşlılık için ise elinde baston olan ve eğik duran insan resmî,serinlik kavramı için ise içinden su akan vazo resmî çizilir dikkat edilirse manalar doğrudan değil dolaylıdır.Aynı zamanda çizimler okunuşu değil düşünceyi anlatır.

Eski Mısır yazısında bir kelimenin okunabilmesi için okuma değerinin açık olması gerekir Ancak sorun şu ki bir kere bu yazı da asla sesli harf kullanılmaz(sesli harfler a,e,ı,i,o,ö,u,ü)bu durum yazıyı seslendirmeyi iyice zorlaştırır.Bir de bu yazı çeşidinde çok farklı bir yol izlenmiştir şöyle ki belli bir sesi yazmak için farklı resimler kullanılmış bunların sessizlerden oluşan parçaları ile ses birleştirmesi yapılarak yeni kelime yazılmıştır.Örnekleyelim;”wr-yazısı “büyük”anlamındadır bu anlamı yazıda verebilmek için bir kırlangıç resmî yapılmıştır.Çünkü eski Mısır konuşma dilinde kırlangıç “wr” diye söyleniyordu.Böylece Mısırlılar somut bir kavrama dayanarak(resmini yaparak)dilde var olan soyut bir kelimeyi yazıya geçirmeyi başarmışlardır.Bir başka örnek verelim,”dışarı çıkmak”ifadesi için bu dilde ki karşılığı “prj”dir.Yine bu dilde “ev”kelimesinini karşılığının okunuşu “pr”dir.Ayrıca yine bu dilde “doğurmak”kelimesi “msj”ile söylenir,Doğurmak kelimesini yazı da bir körük resmî ile ifade edilmiştir çünkü bu resmîn ifade ettiği körük okunuşu “ms”dir.

Biraz daha farklı olana bakalım.Konuşma dilinde “dr” nin anlamı “sınır,limit”demektir. Bunu yazıda ifade etmek için bir sepet çiziliyordu zira bu resmin okunuşu “dr”idi.Şimdi işin en zor kısmına gelelim bir yazıda “msdr”okunuşunu veren iki resim Yani “körük ve sepet” bu yazıda okunurken anlamı “kulak”oluyordu neden ?Çünkü eski Mısır konuşma dilinde kulak kelimesi ses olarak “msdr”olarak söyleniyordu.Bu şekilde Aslında hiçbir bağ bulunmayan iki resim tamamen ayrı bir kelimeyi simgelemiş oluyordu(söylemedik bu dilin yazısı hece yazısıdır)Tabii hemen görülür bu sessiz harflerden oluşan kelimeyi bilmeyen için seslendirmek çok zordur bir kere o dilde kulak kelimesinin nasıl seslendirildiği bilmek gerekir elbette o dönemde orada yaşayan için sorun teşkil etmez ama aradan binlerce yıl geçince durum değişir.Daha da vahim durum Eğer tek harf ile ifade edilirse nasıl bilinecektir?

Başka örnekle durumu açalım;Türkçede ki “Tatar,tüter,tutar”kelimesini eski Mısır yazısı ile yazmaya çalışalım “ttr”olarak olacaktır.Veya “dal,döl,dil” ise “dl”olacaktır.şimdi tek harfliye gelelim,Mısır’a da yılan “D” ile,baykuş ise “m”ile,ayak “b”ile yazılır.İşte böyle durumlarda okumayı kolaylaştırmak için bu işaretlerin yanına özel başka işaretler ekleniyordu. Bunlara “fonetik işaretler”denir.Mesela işitmek anlamında ki “sdm”kelimesi yazı ile bir kulak resmî ile gösterilir ama yanına da bir baykuş resmî eklenir(baykuş resmî “m”sesini ekler)başka örnek,bir kırlangıç resmî “wr” kelimesini seslendirir bunun anlamı ise “büyük”manasındadır tek harflik “r”nin simgesi olan elips resmî baykuşun altına çizilir.İşte Mısırlılar yazıyı anlaşılır hale getirmek için pek çok bu türden özel işaret simgeleri bulmak zorunda kalmışlardır.Fakat yine de sorunlar bitmiyordu Mesela. “Jb” anlamı teke dir.”jbj”de “susamak”anlamındadır yazıya geçirilirken bu iki kelime yan yana geldiğinde mecburen “jb”diye yazılacaktır bu durumda okunması güçleşir bunu önlemek için resmin yanına susamak ile ilgili ise su içen insan resmî Eğer konu teke ise keçi (teke)resmî ilave edilirdi.Bu durumda bu fazla resim hecesi okunmaz anlamı kavranır.Başka bir örnek,ev kavramını gösteren işaret “pr”sesini verir.”prj”ise dışarı çıkmak manasını verir bu iki kelime beraber yazıldığında maksat dışarı çıkmak ise 

Eski Mısır yazısında ilave olarak yapılan ancak okunmayan bu tip işaretlere bilim insanları “determinatif”adını vermişlerdir.Mısır yazısında bunlardan bol miktarda vardır.

Biraz uzun oldu devamını sonra yazalım.

NOT: Bu yazının bazı bölümlerinde, Johannes Freidrich”tarafından yazılan “Kayıp diller ve yazılar” kitabından yararlanılmıştır.