Önde gelen değerli taş ve maden arayıcısı Metin Uysal, ülkemizde bol miktarda bulunan "Kuvars ve çeşitleri 5" başlıklı bir yazı kaleme aldı. İşte Uysal'ın yazısı:

Değerli arkadaşlar,seriye devam ediyoruz.

P E M B E. K U V A R S :

Hemen tartışmalı olan konu ile devam edelim.Kuvars çeşitleri arasında birbirine çok benzeyen iki taş pembe kuvars ile Gül kuvarsıdır.Genellikle ikiside ayni taş olarak düşünülür,aşağıda yazıldığı gibi Aslında büyük renk benzerliğine rağmen ayni taş değillerdir.

1- Pembe kuvars nadir bulunur ve pahalıdır.Gül kuvarsı ise daha yaygın ve nisbeten ucuzdur.

2- Pembe kuvars koyu kahve rengiden daha parlağa doğru “dikroizm”gösterir

3- Her iki taşın bant benzerliği vardır.

4- Pembe kuvars ışığa çok duyarlıdır,güneş ışığında uzun süre kalırsa rengi solar.Aslında bu durum bu taşın radyasyona bağlı olarak renk kazandığının bir delilidir.(benzeri durum Ametist taşında vardı)

5- Pembe kuvarslar genel olarak küçük ebatlarda bulunur,2cm lik parçalar büyük sayılır.

6- Pembe kuvarslar pegmatiklerde bulunmuş olmasına rağmen hidrotermallerde yüksek sıcaklık ve sulu(sıvı)çözeltide oluşur genellikle alt kısmında bu kristallere paralel  büyüyen dumanlı kuvarslar bulunur.

1982 yılında Maschmeyen ve Lehmann tarafından yapılan araştırmada pembe kuvarsın rengini Al+3 ve fosfor (P+5) larının küçük miktarlarda silisyum atomlarının yerine ikili olarak alması daha sonra ise yüksek enerjili radyasyona tabi kaldığını vede bu şekilde oluştuğunu açığa çıkarmışlardır.Zaten pembe kuvars genellikle fosfor mineralleri ile birlikte bulunur.

Pembe kuvarslar 1959 yılında Brezilya’da bulundu.Bu ülke halen en büyük üretici durumdadır.pembe kuvars kristalleri orjinal formunda bulunur Gül kuvarsları kristal olarak değil kütle halinde bulunurlar.

R  O  S  E   K  U  V  A  R  S  I:

Yukarıda benzerini yazdığımız Gül kuvarsı kütle kayaç halinde bulunur.Genelde yarı saydam halde bulunur tam saydam olarak bulunmaz.Gül kuvarsı nisbetini ucuz bir taş olduğundan çeşitli biblo ve takı olarak kullanılır.Rengi Mora yakın pembeden açık pembeye kadar açılım gösterir.

Rose(Gül) kuvarsının renk nedeni tam olarak anlaşılamamasına rağmen renginin nedeninin inklüzyonuna(kapanınım)bağlı olduğu düşünülmektedir.Bazı Kişiler rengini sebebini Ametist ve dumanlı kuvarsta olduğu gibi radyasyona bağlı olduğunu düşünmüşlerse de yapılan deneylerde ısıtılan Gül kuvarsları rengini kaybetmiş ve yapılan ışınlama ile rengini tekrar kazanamamıştır.Eğer ametistte olduğu gibi renk nedeni ışınlanma olsa idi rengini tekrar kazanması gerekirdi ancak böyle olmamıştır.

Not: Dünyanın çeşitli yörelerinden çok miktarda Gül kuvarsı örnekleri alınmış ve “florik asit”içine atılarak(100derece sıcaklık ile)kuvars tamamen çözülmüş kalan kapanmalar toplanarak elektron mikroskobu ile incelenmiş neticede borsilikatlarının bu rengi verdiği kesinlik kazanmıştır.Bunun bir anlamı da bu taştan ülkemizde bol miktarda olması gerektiğinin göstergesidir.

Gül kuvarsı da  pegmatiklerde oluşur.Ancak oluşabilmesi için 400-700 arasında sıcaklığa ihtiyaç duyar.pegmatiklerde çıkarılırken dikkatli olunmalı ve taşın titreşimden zarar görmemesine dikkat edilmelidir çünkü patlama ile çıkarılırsa(dinamit vs,)taş içinde inçe çatlaklar oluşur.

Dünyada bulunduğu yerler; Güney Afrika, Madagaskar, ABD, Nabibya, Brezilya

Not: Diğer özellikleri normal kuvarslarda olduğu gibidir.

KAPLAN GÖZÜ,ŞAHİN GÖZÜ,KEDİ GÖZÜ ÖZELLİKLİ KUVARSLAR:

Üç taşda benzer özelliklere sahip olduğu için birlikte ele alınacaktır.Bu taşlar cilalanmış ve parlatılmış durumda iken ipeksi görünüme sahip taşlardır.ışık altında çevrildiği zaman dalgalanma gösterirler.Bazı çeşitlerinde sadece çizgi şeklinde gözükür(kedi gözü özellikli taşlar)

Kedi gözü denmesinin nedeni tıpkı kedilerde olduğu gibi yoğun ışık altında çizgi şeklinde bir dalgalanma oluşur.(kediler yüksek Işık’ta göz irisini iyice küçülterek çizgi haline getirir tam tersi durumda ise ışık alabilmek için iris kısmını büyütürler)Bazı kuvars cinsleri bu özelliğe sahiptir.Ancak bu özellik sadece kuvarsta bulunmaz.Mesela krizoberil taşı kedi gözü efektini en iyi gösteren taştır ancak zaten normali de pahalı olan bu taşın tadı gözü efektine sahip olanı daha da pahalıdır.

Kaplan gözü efekti ise taşın içinde ki kapanımlardan meydana gelir ve bu kapanımlar “götit”mineralinin(Bekir minerali) oksitlenmişleridir.renk olarak da kahverengi ile sarı dır.
Kedi gözü efektine sebeb olan yine taşın içinde ki kapanımlardır.Bu kapanımlar “aktinolit”minerali lifcikleridir.(aktinolite kısaca yeşil asbest diyebiliriz)Asbest çok tehlikeli bir mineraldir çünkü akçiğer de kansere neden olur.Kedi gözü ve şahin gözünde bu kapanımlar iyice iç kısımda olduğu için ciddi bir tehlike arz etmezler ama kaplan gözü taşlar da durum böyle değildir dikkatli olmak gerekir.

Kaboşon yapımında taş iyice incelenir ve taşın yönü doğru olarak bulunur.daha sonra taşın içindeki lifcikler birbirine paralel olacak şekilde kesim yapılır.Eğer dikkat edilmezse efekt görülmeyecektir.Bu efektin iyi olması için;

1- Taşın rengi ile tezat olmalıdır

2- Efekt, taşı simetrik olarak bölmelidir

3- Efekt,hemen fark edilebilir olmalıdır

4- Taş ışık altında iken bitimsiz hareket etmelidir

Kedi gözü ve şahin gözü piyasada çok bulunmaz ve genellikle pahalıdır ancak kaplan gözü taşlar yaygın vede ucuzdur genellikle erkek yüzüğü  yapılır.Bilhassa kedi gözü taşlar iyi işlenirse ve de taş uygun ise yabancıların “süt ve bal etkisi”dedikleri şekli alır yani sanki taş iki ayrı ve eşit parçadan yapılmış gibi bir etki meydana gelir.
Kaplan gözü taşlar opaktır,kedi gözü taşlar daha parlak ve saydam yakındır renkleri yeşil,sarı,kahverengi,bazen mavi olabilir.

Kaplan gözü ve şahin gözü taşları eskiden asbest lifleri ile doldurulmuş Kaya çatlak ve yarıklarında meydana gelir.Bu çatlakların eni birkaç santimden bazen daha büyük de olabilir.Kaplan gözü ve şahin gözü Hindistan ve SriLankadan çıkarılır.

Şahin gözü ve kaplan gözü birbiri ile ilişkili iki taştır.Şahin gözü mavi griden mavi yeşile giden opak,lifli bir taştır.Aslında bu taş kuvarsın “psödomorf”dur.

Bunun anlamı şudur;şahin gözü denilen taş ilk önce “crocidolite”denen bir mineral olarak oluşur(bu minerale kısaca asbest çeşidi diyebiliriz.Bu asbest minerali mavi renklidir.Bu taş oluştuktan sonra kuvars minerali gelir üzerine yerleşir(kuvars sıvı halde dir)zamanla kuvars asbest lifleri içene gömülür ve bunun sonucunda iki ihtimal sonucu iki ayrı taş meydana gelir.Eğer kuvarsın çözdüğü “crocidolite”mineralinden geriye mavi renkli asbest çok kalırsa olacak olan taş şahin gözüdür Ancak oksitlenmiş Demir minerali çoğunlukta kalırsa olacak olan taş kaplan gözüdür.Ama her iki durumda da oluşan mineralin dış görünüşü yani şekli ilk oluştuğu minerale benzeyecektir.Zaten bir mineralin “psödomorf”u ilk mineralin formunu alır.