Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919'da, bir okulun salonunda ilk toplantısını yaptı. On dört gün sürdü. Kongre, başkanlığa oy birliği ile Mustafa Kemal'i seçti. Mustafa Kemal, kongreyi bir konuşmayla açtı. Bir konuşmasında, ulusun içine düştüğü tehlikeyi belirtti. Verilen haksız yargıların er geç iflas edeceğini söyledi. Bunun için de “milli iradeye” dayanan bir hükûmetin kurulmasını ilk hedef olarak gösterdi.

Erzurum Kongresi, bir tüzük hazırladı. Kararlarını bildiren bir de bildiri yayınla-dı. Kongrede alınan kararlar şunlardır:

1.Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür; vatanın çeşitli parçaları birbirinden ayrılamaz.

2.Yabancı işgal ve müdahalesine karşı ve Osmanlı Hükûmetinin dağılışı halinde, millet hep birlikte savunacak ve direnecektir.

3.Vatanın istiklalini korumağa Merkezi Hükûmet muktedir olmadığı takdirde, ga-yeye ulaşmak için bir geçici hükûmet kurulacaktır. Bu hükûmet üyeleri, milli kongre tara-fından seçilecektir. Kongre toplantı halinde değilse, seçimi Heyeti Temsiliye yapacaktır.

4.Kuvayı Milliyeyi etken ve milli iradeyi egemen tutmak esastır.

5.Hıristiyan ahaliye siyasi egemenlik ve sosyal dengeyi bozan haklar verilemez.

6.Manda ve himaye kabul olunamaz.

7.Milli Meclisin derhal toplanması ve hükûmet işlerinin meclisin denetlenmesine konulmasını sağlamak için çalışılacaktır.

Kongre bir Temsil Heyeti seçerek dağıldı. Bu heyetin görevi, kongrede alınan kararları gerçekleştirmekti. Temsil Heyeti Başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. Kongre sonunda Mustafa Kemal şöyle demişti:

“Tarih kongremizi, ender ve büyük bir eser olarak kabul edecektir.”

Erzurum kongresinde, bir yandan, vatanın ayrılmaz bir parçası olan, Doğu illeri halkının, düşmanla mücadele için, elbirliği ile çalışması kararlaştırılmış, bir yandan da milli bir istek olarak, İstanbul'daki Meclis-i Mebusan'ın toplanıp gereken önlemleri almasının gerektiği vurgulanmıştı.

Erzurum'da başlayan yerel kongre akımı, Batıda Yunan tehdidi altında bunalan Marmara ve Ege bölgelerinde devam etti.

26 Temmuz 1919'da Balıkesir'de, 6 Ağustos'ta Nazilli'de, 16 Ağustos'ta Alaşehir'de kongreler toplandı. Bu kongreler sonucunda "Kuvayi Milliye" adı altında vatansever milis güçleri kuruldu. Amasya Genelgesi üzerine yurdun her tarafından seçilen delegeler Sivas'a gelmeğe başlamıştı.

Mustafa Kemal 2 Eylül 1919 günü Sivas'a geldi. Sivas halkı Mustafa Kemal'i şehrin dışında parlak ve candan sevinç gösterileri ile karşıladı. 4 Eylül 1919'da ise, millî egemenlik ilkesine dayalı yeni Türk Devleti'nin kuruluşuna temel olan Sivas Kongresi, o zamanlar "Mekteb-i Sultanî" olarak kullanılan bir binanın salonunda, 38 delegenin iştiraki ile toplandı. Sonradan bu sayı 41’e ulaştı. Bu delegeler şunlardı:

Mustafa Kemal (Atatürk), Hüseyin Rauf (Orbay)- Sivas, Bekir Sami (Kunduh)-Sivas, Fevzi (Baysoy)- Ezincan, Raif (Dinç)- Erzincan, Refet (bele)-Canik Samsun, Kara Vasıf –Antep, İsmail Hami (Danişment) –İstanbul, İsmail Fazıl (Cebesoy) –İstanbul, Hik-met (Boran) – İstanbul, Ahmet Nuri- Bursa, Osman Nuri (Özpay)- Bursa, Hüseyin (Bay-raktar)- Eskişehir, Hüsrev Sami (Kızıldoğan)- Eskişehir, Halil İbrahim (Sipahi)- Eskişihir, Mehmet Şükrü (Koçzâde)- A. Karahisar, Salih Sıtkı (Kesrioğlu)- A. Karahisar, Bekir (Gümüşioğlu)- A. Karahirar, Abdurrahman Dursun (Yalvaç)- Çorum, Mehmet Tevfik (Er-gun)- Çorum, İbrahim Süreyya (Yiğit)- Alaşehir, Macit (Suner)- Alaşehir, Mehmet Şükrü (Dalamanlı)- Denizli, Yusuf (Başağazâde)- Denizli, Necip Ali (Küçüka)- Denizli, Hakkı Behiç (Bayiç)- Denizli, Sami Zeki- Kastamonu, Nuri (Tatlızâde)- Kastamonu, Halit Nami (Mengi) Bor Niğde, Mustafa Soylu (Niğde), Yusuf Banri (Tatlıoğlu)- Yozgat, Osman Remzi (Öğüt)- Nevşehir, Mazhar Müfit (Kansu) – Hakkari, Hasan Bey, Süleyman (Bosna-lı Bosnaklı)- Samsun Canik, Nuh Naci (Yazgan)- Kayseri, Ahmet Hilmi (Kalaç)- Kayseri, Ömer Mümtaz (İmamzâde) –Kayseri, İhsan Hamit (Tigrel)- Diyarbakır, Necati (Kurtu-luş)- Bursa, Asaf (Doras)- Bursa.

Yarın size Sivas Kongresi sırasında çıkarılan engellerden söz etmeliyim.