Gazeteci, romancı, denemeci, çevirmen, şair ve oyun yazarı Melih Cevdet Anday, 20 yıl önce 28 Kasım 2002'de İstanbul'da vefat etti. 105 yıl önce, 1915’de İstanbul'da doğmuştu. Ankara Gazi Lisesi'ni bitirdikten sonra Sosyoloji öğrenimi yapmak için gittiği Belçika’da iki yıl kaldı. İkinci Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine yurda döndü. Millî Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü'nde danışmanlık, Ankara Kitaplığı'nda memurluk ve gazetecilik yaptı. Akşam ve Cumhuriyet gazetelerinde deneme yazıları yazdı. 1954'den sonra bir süre İstanbul Belediye Konservatuarı Tiyatro Bölümü'nde fonetik ve diksiyon öğretmenliği yaptı. 1964-1969 arasında TRT Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundu. 1979'da UNESCO Genel Merkezi Kültür Müşaviri olarak Paris'e gitti.

Melih Cevdet, şiire lise sıralarında başlamıştı. "Ukde" adlı ilk şiiri 1936'da Varlık dergisinde çıktı. Kendisinden bir sınıf yukarda olan Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte yeni şiir denemeleri yapıyorlardı. 1941’de üç arkadaş, Garip adlı şiir kitabını çıkarmıştı. Böylece Garip (Birinci Yeni) hareketinin kurucu ve yürütücüleri arasında yer aldı.

Garip Akımı, Türk şiirinin yeni bir düzlemde kendini var etmesine zemin hazırlayan önemli bir girişimdi. Melih Cevdet Anday‘ın Orhan Veli ve Oktay Rıfat‘la birlikte çıkardığı bu yeni akım, öncelikli olarak şiirdeki yeniliği ve değişimi esas almıştı. Söylemin sadeliğine anlam bakımından pek çok şeyi sığdıran bir düşünceyle eser veren bu sanatçılar, kendilerinden önceki şairler tarafından anlaşılamadıkları gibi dönemin genel algısına aykırı bir durdukları için sıkça eleştirilmişlerdi. Oysa onlar, kuralların olmadığı bir yazın düzenini savunmuş, şiirin her şey için olabileceğini anlatmak istemişlerdi. Sanırım çok kimseyi de düşündürmüştür. İşte kolay gibi görünen ama beni düşündüren bir şiiri:

Tanıdığım bir ağaç var

Etlik bağlarına yakın

Saadetin adını bile duymamış

Tanrının işine bakın.

 

Geceyi gündüzü biliyor

Dört mevsim, rüzgârı, karı

Ay ışığına bayılıyor

Ama kötülemiyor karanlığı.

 

Ona bir kitap vereceğim

Rahatını kaçırmak için

Bir öğrenegörsün aşkı

Ağacı o vakit seyredin.

 

Hece vezni ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk, avarelik, ölüm ve tabiat konularını işleyen Anday, sonra toplumcu şiire yöneldi. Melih Cevdet Anday, edebiyatın birçok türünde eserler verdi. Yine Orhan Veli ve Oktay Rifat'la beraber, Batı'nın önemli şair ve yazarlarından çeviriler yaptı.

BİZE BAĞLI

Bu akşam da gönlümüzce bitmediyse gün

Suçun yansı bizim yarısı günün

Sanki yapının tuğlası bizsek harcı o

Onun da iyi olması lâzım

Onun da aklı kalbi namusu

Ya masmavi aydınlık ferah

Ya dikenli huzursuz bir uykusu

Gününü gün etmekten korkması lâzım.

Bu akşam da gönlümüzce bitmediyse gün

Demek tümü bizim omuzlarımızda yükün

Gelin buna bir çare bulalım

Bunca olduğumuz gayri yetmiyor

Yarın daha iyi adam olalım

Yarın daha sağlam daha akıllı

Yarın daha sevdalı daha haklı

Günün bize bağlı olduğunu bilelim.

 

Fikir yanı ağır basan bu şiirlerde lirizm ve ahenk noksan gibiydi. Bu şiiri Yeni Bir Dünya başlığını taşıyor:

 

Dünyada geçirdim çocukluğumu

İnsanlardan eşya yaparlar

Kırmızı bir orman iki boyutlu

Kendi başına yağardı kar.

 

Gör ki, öldüğümde bilmedim,

Elimde bunca sözcük kaldı.

Nerde geçecek benim erginliğim

Bu dünya bir daha olmalı

Şiir Kitapları : Garip (Orhan Veli, Oktay Rıfat'la birlikie 1941), Rahatı Kaçan Ağaç (1946), Telgrafhane (1952), Yanyana (1956), Kolları Bağlı Odysseus (1963), Göçebe Denizin Üstünde (1970), Teknenin Ölümü (1975), Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981), Tanıdık Dünya (1984).

Şiir Çevirileri: Annabel Lee - Edgar Allan Poe, Atlının Türküsü - Federico Garcia Lorca, Ben de - Langston Hughes, Bir Zenci Kızın Türküsü - Langston Hughes, Çayhane - Ezra Pound, Gece. Şehir Uyumuş. - Aleksandr Blok, Hürriyet - Paul Éluard, Kanun - Wystan Hugh Auden, Pan Öldü - Ezra Pound, Şiir Sanatı - Paul Verlaine

Roman Çevirisi: Buz Sarayı (1973 - Tarjei Vesaas), Babalar ve Oğullar (1983 - Turgenyev) Romanları: Zifaftan Önce (1957 - Murat Tek adıyla), Yağmurlu Sokak (1959 - Murat Tek adıyla), Dullar Çıkmazı (1962 - Murat Tek adıyla), Bir Gecede Üç Erkek (Murat Tek adıyla) , Aylaklar (1965), Gizli Emir (1970), İsa'nın Güncesi (1974), Raziye (1975).

Şiir Üzerine Yazıları: Anlamın Anlamı, Çağlar Geçiyor, Şiir Üzerine, Şiirin Vazgeçilmez Üç Dönemi, Şiirin Anlamı, Uzun Şiir - Kısa Şiir, Yarın Düşüncesi Tiyatro Oyunları: İçerdekiler (1965), Mikadonun Çöpleri (1967), Yarın Başka Koruda Dikkat Köpek Var, Ölüler Konuşmak İster, Müfettişler (1972), Ölümsüzler (1984)