Başlığı okuyup da “Bu adam ne diyor?” demeyiniz. Ne demek istediğim aşağıda açıkladım.

Önceki yazıma “Ziya Paşa’dan Günümüze” başlığını koymuş ve darbı mesel haline gelmiş olan beyitlerinden örnekler vermiştim. Bugün de aynı konuya devam edeceğimi yazmıştım.

Bu arada, değerli arkadaşlarımdan biri, özelden mesaj göndererek Ruhsatî’den verdiğim örneğin, Aşık Serdarî’ye ait olduğunu yazdı. Benim yayınlanmış ilk kitabım Serdarî’nin hayatı ve şiirlerine ilişkindi. Kaldı ki Ruhsatî de yazdığım kitaplar arasında bulunuyor. Ne günlere kaldık? Sorusuna ilişkin örnekler arasında şu dörtlüğü almıştım:

“….Çark bozulmuş dünya ıslah olmuyor

Ehl-i fukaranın yüzü gülmüyor

Aşık Ruhsat dediğini bilmiyor

Yazı belli değil hat belli değil.”

Bu dörtlük Serdarî’nin değil, mahlastan da anlaşıldığı gibi Ruhsati’nin. Hatalı değilim. Serdarî’nin de aynı temalı bir destanı var. İlk üç dörtlüğü örnek vererek asıl konumuza dönelim.

“Nesini söyleyim canım efendim

Gayrı düzen tutmaz telimiz bizim

Arzuhal eylesem deftere sığmaz

Omuzdan kesilmiş kolumuz bizim

Sefil ireçberin tebdili şaştı

Borç kemalin buldu boynundan aştı

İntikal parası binleri geçti

Dahi doğrulamaz belimiz bizim

Ehl-i fukaranın yüzü soğuktur

Yıl perhizi tutmuş içi kovuktur

İneği davarı iki tavuktur

Bundan gayrı yoktur malımız bizim

….”

Bu girişten sonra asıl konumuza dönelim. Örnek aldığım Ziya Paşa beyitlerinin altında, önceki yazımda olduğu gibi açıklamalar yaptım:

Seyretti havâ üzre denir taht-ı Süleyman

Ol saltanatın yeller eser şimdi yerinde

(İslâm söylencelerine göre bir peygamber olan Hazret-i Süleyman gelmiş geçmiş insanların en zenginiydi. Bundan başka Allah’ın bir lûtfu olarak kurda, kuşa, ateşe ve suya hükmedecek güçleri vardı. Bu kudret ve ihtişamın timsali olarak gökyüzünde uçabilen bir tahta sahipti. Ama dünyanın geçiciliğine bakın ki o muazzam saltanatın bile yerinde şimdi yeller esiyor.)

İç bade, güzel sev var ise akl u şu’ûrun

Dünya var imiş ya ki yoğ olmuş ne umûrun

(Aklın fikrin varsa şarap iç, güzelleri sev… Dünya -ve dertleri- varmış ya da yokmuş hiç aldırış etme, gününü gün etmeye bak.)

Cânan gide rindân dağıla mey ola rîzan

Böyle gecenin hayr umulur mu seherinde

(Sevgili gitse, dostlar/âşıklar dağılsa, şarap dökülse… Böyle bir gecenin sabahından hiç hayır gelir mi insana?)

Aşağıya aldığım beyitte Ziya Paşa bazı insanların kendilerinden beklenen işlerle uğraşacağı yerde gerçekleşmesi imkânsız hayallerin peşinde koşmaları ve gülünç duruma düşerek başlarına kötü işler açmalarını hicvediyor:

Yıldız arayıp gökte nice turfa müneccim

Gaflet ile görmez kuyuyu reh-güzârinde

(Birçok acemi müneccim, gökte yeni yıldızlar keşfedeyim derken gaflete dalarak yollarının üzerindeki kuyuyu görmez.)

Ele verir talkını, derler. Herkese ahlak ve erdem dersi verirken kendi yaşamlarında bunu uygulamayan, çoluk çocuğuna söz geçiremeyen ya da onların yaptıklarını görmezden gelen ne çok ahlaksız insan var yaşadığımız şu dünyada…

Onlar ki verir lâf ile dünyaya nizâmât

Bin türlü teseyyüp bulunur hânelerinde

(Onlar ki dünyayı sözleriyle düzene sokmak isterler, oysa onların evlerine gidip bakın, kendi evlerinde bin türlü ihmal ve düzensizlik görürsünüz.)

Milyonla çalan mesned-i izzette ser-efraz

Birkaç kuruşu mürtekibin cây-ı kürektir

(Yüksek ve şerefli mevkilerdeki güçlerine güvenip milyonları çalanlar başı dik, alnı açık dolanırken; birkaç kuruş çalan hırsız kürek cezasına çarptırılır.)

Erbâb-ı kemâli çekemez nâkıs olanlar

Rencide olur dîde-i huffâş ziyadan

(Nasıl ki yarasanın gözü güneş ışığından, aydınlıktan rahatsız olursa eksiği olanlar, cahil olanlar da olgun ve bilgili insanlardan hoşlanmaz, onları çekemezler.)

Sâdıkları tahkir ile red kâide oldu

Hırsızlara ikram-ü inâyet yeni çıktı

(Vatanına, milletine bağlı olanları aşağılamak ve onları reddetmek kural haline geldi, hırsızlara ikramda bulunmak ve yardım etmek ise yeni çıktı.)

Hak söyleyen evvel dahi menfur idi gerçi

Hâinlere amma ki riâyet yeni çıktı

(Gerçi eskiden de doğruyu söyleyenlerden nefret edilirdi ama hainlere saygı göstermek, onları koruyup kollamak, onların emirlerine uymak yeni çıktı.)

Eyvah bu bâzîçede bizler yine yandık

Zîra ki ziyan ortada bilmem ne kazandık

(Eyvahlar olsun ki bu oyunda yine bizler yandık; çünkü zarar ortada bu konuda ne kazandığımızı bilmiyoruz, daha doğrusu hiçbir şey kazanmadık…)

Allah'a sığın şahsı halimin gazabından

Zîrâ yumuşak huylu atın çiftesi pektir...

(Yumuşak huylu insanların gazabından Allah’a sığın. Yumuşak huylu attın çiftesi serttir.)