Bir yılda iki önemli dönüm noktası var. Biri karanlığın zirvede olduğu ve güneşin daha çok görülmeye başlayacağı gün olan 21 Aralık; diğeri güneşin en zirvede olduğu karanlıkların uzamaya başlayacağı 21 Haziran günü.

İskandinavlar eskiden “midvinter (kışortası)” ve “midsommar (yazortası)” kutlamaları yaparlardı. O zamanlar kış ortası ocak ya da şubatta bir tarih olarak da kabul edilebiliyordu. Günümüzde de değişiklikler gösterebiliyor.

Bu dönümler, Türkler de 21 Aralık’tan sonraki ilk dolunayda, Kündoğan, Gündoğan, Çam Bayramı, Nardugan, Mardugan vb isimlerle kutlanıyordu. 21 Hazirandaki ilk dolunaydan sonra da Kızıl Kün, Kızıl Güneş, El Oyun, Ysyakh (Saka Türklerinde), Sabantuy (Tatar Türklerinde) gibi isimlerle sürdürülegeldi.

İskandinavya’da Kışortası’nda süslü bir çamın etrafında eğlenilmesi, armağanlar alınıp verilmesi, Yazortası’nda da “Midsommarstången (Yazortası direği)” dedikleri çiçeklerle süslü bir direk dikilmesi. Bunun etrafında dans edilmesi geleneği var. Aynı şeylere ve benzeri geleneklere Türk dünyasında da rastlıyoruz.

Bu dikilen çam ağacı bereketi temsil ediyor. Kökeni Ana Tanrıça Kübeleye dek uzanıyor. Kübeleye kurban edilen, erkeklik organlarının ve daha sonraları sünnetle kesilen küçük deri parçasının çam dibine gömülmesi. Çamın erkekliği, dalına asılan şekerlerin meyvelerin doğurganlığı ve tümünün bereketi temsil etmesi...

Bunlara Hayat Ağacı-Dünya Ağacı da deniyor. Yeraltından gök üstüne uzanan ağaç şamanların, kamların yerle gök arasında iniş çıkışlarına hizmet ediyor. Yani bir YOL...

Ne ilginç bir tesadüftür ki, “Kışortası”nda başlayan yeni zaman döngüsüne biz “yıl” diyoruz. En eski İskandinav diline en yakın olan İzlandaca’da ve Norveççe’de JOL; YOL okunuyor. İsveççe, Danca Jul; Yul okunuyor. (İngilizler Yule diyorlardı)

İskandinavlar “jul”lerini Baba Kral Tanrı Oden’e bağlarlar. Onun bir adı da JUL TANRISI’dır. Şöyle: Oden'in 200 kadar değişik adı vardır. OD: Bizdeki ateş... Od-en: Od'un belirli hali.. En od: bir ateş... Oden'in ateşle ilgili diğer adları:

Svidre: Yanan, Svidur: Yakan, Båleyg: Ateş gözlü... Oden herşeyin babasıdır: Allfader... Varoluşun tanrısıdır: Veratyr... Biner bir yerlere gider: Atrit...

Şimdi şaşıracaksınız: Uzun bıyıklıdır: Sidgrane... Uzun sakallıdır: Sidskägg... Kır sakallıdır: Harbard... Yana yatık şapkalıdır: Sidhatt... Sevgilidir: Unn... Noel'in babasıdır: Jólföðr (Julfader)... Kışortası JUL tanrısıdır: Jólnir (Julens gud)...

Oden'in bu isimleri kuşkusuz İskandinavlara hak vermemizi sağlıyor. Bir de şu noktaya dikkat çekmemiz gerekiyor: İsveç Tarihi’nin babası Sven Lagerbring ile İzlanda Tarihinin babası Snorre Sturlesson Oden’in Türkland’dan yanında Türk ve Asyalılarla gelen bir Türk hakanı olduğunu söylüyorlar... Türkland dedikleri yer için üç bölge üstünde duruluyor: Troya civarı, Hazar ile Van gölü arasından Karadeniz’in kuzeyine dek olan bölge ve bir de Kaşgar civarı, Türkistan..*.

İngilizler de kışortasına “YULE” diyorlardı... Daha sonra “Christmas” demeye başladılar. İsa Peygamberin doğuşuna gönderme yapıyorlar. Ancak bu da aslında eski bir gelenek. Christs mass ya da Mass of Christ... “İsa’nın Ayini-Şöleni-festivali” gibi bir anlamı var. En önemli sembolü ekmek ve şarap... Yani bol bol yenip içilmese de örneğin kiliselerde “ekmek” parçası ile bir yudum şarap verilerek kutsama yapıyorlar... Ekmek İsa’nın eti, şarap kanı... Doğuşuyla dünyayı aydınlatan İsa anılıyor... İlginçtir ki, bu gelenek de Anadolu’dan. Anadolu, Mezopotampa, Hindistan, İran’da var olan daha sonra Avrupa’ya da geçen Mitra inancından Hıristiyanlığa geçme.

Bu, inanması zor, karmaşık ama oldukça ilginç, insanları kaynaştıran bilgiler de bizim armağanımız olsun.

YENİ YOLUNUZ / YENİ YILINIZI KUTLU OLSUN...

* Fazla bilgi için Kaynak Yayınları’nda üçüncü baskısı yapılan “İsveççenin Türkçeyle Benzerlikleri” kitabımızı öneririz.