Kandaki kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) İçinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobin konsantrasyonun erkeklerde 13.5 g/dl’nin, kadınlarda 11.5 g/dl’nin altına düşmesine anemi denmektedir. Erişkinde kanda bulunan kırmızı (eritrosit) ve beyaz (lökosit) kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir. Kemik iliğinde kan hücrelerinin normal bir şekilde yapılabilmesi için iliğin anatomik olarak normal yapıda olmasının yanı sıra hemoglobin yapılması için gerekli olan demir, B12 vitamini, folik asit, B6 vitamini ve aminoasitlerin normal miktarlarda bulunması gerekir. Demir, B12 ve folik aside bu nedenle hematinik (kan yapıcı) faktörler adı verilir. Hemoglobin, normal vücut sağlığı için son derece önemli ve yaşamsal bir bileşiktir. Hemoglobinin en önemli görevi akciğerlerden vücudun bütün dokularına oksijen taşımaktır. Kansızlıkta, dokulara sunulan oksijen miktarı azalır ve dokular normal fonksiyonlarını yapamaz hale gelirler. Özellikle oksijene gereksinimi fazla olan kalp kası, iskelet kası, sinir sistemi gibi dokular daha fazla etkilenirler ve kansızlığa bağlı şikayet ve bulgular ortaya çıkar. Kansızlığın en önemli nedeni hematinik faktörlerin (demir, B12 ve folik asit) eksikliğidir ve sıklıkla beslenmeyle ilişkilidir.

Kansızlık Bir Hastalık Değil Bulgudur

Kansızlığın sonuçları yanı sıra nedenlerinin de çok ayrıntılı bir şekilde irdelenmesi gerekir. Zira kansızlık, birçok önemli hastalığın belirti ve bulgularından bir tanesidir, bazen de sadece tek bulgudur. Maalesef kansızlık kişiler ve hekimler tarafından yeterince önem verilmeyen bir bulgu olmaya devam etmektedir. Kansızlık başta kanser, romatizmal hastalıklar, kronik infeksiyonlar, şeker hastalığı, böbrek yetersizliği gibi pek çok hastalığa eşlik eden çok önemli bir belirtidir. Kansızlık toplumda çok yaygın bir durumdur. Kansızlığın tanısının konulması, neye bağlı olduğunun saptanması ve tedavisi son derece önemlidir. Kansızlık hastalandırır, erken yaşlandırır ve öldürebilir.

Kansızlıktaki Belirti ve Bulgular Nelerdir?

• Halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma

• Çarpıntı, taşikardi

• Baş dönmesi, fenalık hissi

• Adet düzensizlikleri

• Cinsel fonksiyon bozukluğu

• Baş ağrısı

• Kulaklarda çınlama ve uğultu

• Kol ve bacaklarda uyuşma ve iğnelenmeler (B12 eksikliği)

• İştahsızlık, bulantı, yutma güçlüğü (demir eksikliği)

• Dilde yanma ve tat alamama (B12 eksikliği)

• Göğüs ağrısı

• Ateş

• Deri, göz akları ve el ayası çizgilerinde solukluk

• Eforla gelen nefes darlığı

• Sinirlilik, konsantrasyon yeteneğinde azalma

Kansızlık Nasıl Anlaşılır? Nasıl Tanı Konur?

Kansızlığın en önemli belirtisi deri, göz akları, tırnak yatakları ve avuç içi çizgilerindeki solukluktur. Kansızlık tanısı kanda hemoglobin miktarı, hematokrit değeri, eritrosit sayılarına bakılarak rahatlıkla konulabilir. Kan tetkiki olan hemogramdaki eritrositlere ait birtakım parametreler (eritrosit hacmi=MCV gibi) aneminin nedenini ortaya koyar.

Demir Eksikliği Anemisi Nedenleri ve Tanısı Nasıl Konur?

Kan demiri, serum total demir bağlama kapasitesi, ferritin düzeylerine bakarak tanı rahatlıkla konulabilir. Demir eksikliği tüm dünya nüfusunu %25 kadarını etkilemektedir ve en sık görülen beslenme bozukluğudur.

Kronik Kan Kaybı

Erişkinlerdeki en sık demir eksikliği nedenidir. Kayıp, bağırsaklar ve kadınlarda genital yol ile olmaktadır. Kronik kan kayıplarının bir kısmı sinsi seyreder ve her hangi bir belirti ve bulguya yol açmaz. Mide ülseri, mide fıtığı, yemek borusu ve midedeki varisler, kolon polipleri, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları, parazitler, kronik aspirin ve kan sulandırıcı ilaç kullanılması gibi nedenler ‘demir eksikliği kansızlığı’na yol açabilir. Kadınlarda adet kanamalarına bağlı olarak demir eksikliği kansızlığı sık olarak ortaya çıkarken, erişkin bir yaştaki erkekte ortaya çıkan demir eksikliği anemisi mutlaka son derece ciddi bir bulgu olarak ele alınmalıdır. Erkekte demir eksikliği anemisi kanserlerin özellikle mide-bağırsak kanserlerinin ilk belirtisi olabilir. Erken tanı ve tedavi ise hayat kurtarıcı olacaktır. Böyle bir durumda mide-bağırsak sisteminin endoskopik olarak incelenmesi tanı açısından çok önemlidir. Kadınlarda yine adet kanamaları ile açıklanamayan demir eksikliği kansızlığı, jinekolojik tümörler açısından alarme edici olmalıdır.

Diyette Demir Eksikliği

Demir bakımından fakir besinlerle beslenmek gelişmemiş ülkelerde ve büyüme çağındaki çocuklarda sıktır.

Barsaklardan Demir Emiliminin Bozulması

Mide ameliyatları ile midenin bir kısmının veya tamamının çıkarılması, ince bağırsak hastalıkları (glüten entropatisi dahil) demir eksikliğine yol açabilir. Midenin asit muhtevası demir emilimini kolaylaştırıcı bir faktördür. Midenin asit salgılamasının bozulduğu atrofik gastrit gibi hastalıklarda da demir eksikliği gelişebilir.

Artan Demir İhtiyacı

Gelişmekte olan çocuklarda, gelişmekte olan ve adet görmeye başlayan kız çocuklarında, gebelerde, sık doğum ve düşük yapan kadınlarda, aşırı egzersiz yapanlarda demir ihtiyacı fazladır. Diyette yeterli demir yok ise kolaylıkla demir eksikliği anemisi ortaya çıkar.

Demir Eksikliğinin Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Kansızlığa bağlı genel şikayetler, belirti ve bulguların yanı sıra demir eksikliğine özgü sayılan belirti ve bulgular da mevcuttur. Dudak açılarında çatlaklar, yutma güçlüğü, tırnaklarda enine çizgilenmeler, kolay kırılma, tırnaklarda düzleşme ve çukurlaşma, saçlarda kuruma ve kolay kırılma demir eksikliğini düşündüren bulgulardır.