MÖ 3.200’den önce günümüz Irak’ında ortaya çıkan çivi yazısı, bildiğimiz kadarıyla dünyadaki en eski yazı biçimi. İlk olarak katipler tarafından Uruk (günümüz Irak’ın güneydoğusu) gibi antik şehirlerde ekmek ve bira miktarlarını takip etmek için bir hesaplama aracı olarak geliştirilen sistem, kısa bir süre sonra Orta Doğu’ya yayıldı ve MS ilk yüzyıla kadar, 3.000 yıldan fazla bir süre boyunca, sürekli olarak kullanıldı.

Çivi yazısı bir dil değil, alfabeden farklı bir yazı yazma şeklidir. “Harf” içermez, bunun yerine kedi kelimesi için “ke-di” ya da müze kelimesi için “mü-ze” gibi kelimeleri hecelere bölerek, kile işlenmiş 600-1.000 karakterden oluşur. Bizde “₺” simgesinin Türk Lirasını temsil etmesi gibi, başka türlü işaretler de tam sözcükleri simgeliyor.

Küratör Irving Finkel ve Jonathan Taylor tarafından hazırlanan aşağıdaki kullanışlı şemada, çivi yazısında kelimelerin hecelere bölünüp nasıl yazılabileceğini görebilirsiniz.

Irving Finkel ve Jonathan Taylor tarafından hazırlanan çivi yazısında kullanılan işaretlerin şeması.

Çivi yazısı iki ana dilde, Sümerce ve Akadca’da, yazılmıştı ancak Latince’nin kuzeni sayılan Hititçe dahil olmak üzere çok fazla sayıda dilde kaydedildi.

Metinler, düz bir kamış kullanılarak hafif nemli bir kile şekillerin basılmasıyla yazılıyordu. Çivi yazısı ismini, şekilleri oluşturan, özgün kama şeklindeki çizgilerden alıyor. Çivi yazısı (cuneiform) “kama biçiminde” anlamına geliyor (Latince’de “kama” cuneus kelimesinden geliyor).