Eskimiş, yıllanmış, yıpranmış çark.

Bu sözcük 16. yüzyılda 14 milyon kilometrekarelik Osmanlı siyasi periferisinde Galileo Galile'den (1564-1642) çok daha fazla yaş almış ünlü divan şairi Mahmut Abdülbaki (1526-1600) tarafından kullanılmış.

Demek ki, dünyanın döndüğü bilinmektedir ve bu gerçeği ilk söyleyen Galile değildir.

Ancak, engizisyon çağında dünyanın döndüğünü söylemek, Hristiyan dünyasında suçtur.

***

Baki'nin şairliğinin ve nazirelerinin günümüze kadar gelen anlatılarından birisi, bugün çok öğreticidir.

21. yüzyılın başında bizleri yönetenlerin ve yarın yönetmeye aday olanların söylemlerindeki bayağılık, Cumhuriyet değil, Osmanlı yöneticilerinden bize kadar gelmiştir.

Birbirlerini pezevenk, ahlaksız, terbiyesiz, fosforlu, aşağılık ve daha birçok pejoratif sözcüklerle fütursuzca eleştirmeyi Cumhuriyet yurttaşlığını içselleştirmiş tek bir siyasiden duymazsınız.

Birbirlerine olmadık küfürü savurup, bir şey olmamış gibi sarmaş dolaşlık, kadını erkeği ile bunlara Osmanlı'dan tevarüs etmiştir. 

*

Saraya gelen Bakî ile, cihan imparatoru Kanunî arasında abi-kardeş dostluğunu, Kanunî'nin  "Muhibbî" mahlaslı şiirler yazan şairliği pekiştirir.

Birbirlerine nazire yapan, yazılı sözlü şakalaşan, abi-kardeş gibi olan Kanunî ile Bakî'nin muhabbeti bir gün  bozulur.

Yeni osmanlıcıların yazmadığı neden ise şudur: Sarayın bahçesinde kederli oturan Bakî'ye Kanunî "ne o Bakî, çok canın sıkılmış gulamlar mı (İç oğlanları) gelmedi" deyince, kimseye eyvallahı olmayan Bakî  "sen varsın ya padişahım" der.

Bu densizliğe canı sıkılan Muhibbî, saraya çekilip bir kağıda yazdığı fermanla Bakî'yi Bursa'ya sürer. Ferman kısa bir dörtlüktür:

"Baki  bed 
Azmi bülend
Neyfi ebed
Bursa'ya Red "

(Bakî'nin  yaptığı yenilir-yutulur değil, yüksek karardır, sürekli Bursa'ya sürülsün). 
Bunu alan Bakî ise, okuyunca kağıdın tersine şu dörtlüğü yazarak fermanı getirene verir:

"Nola kim neyf-i ebed azmi bülend olsa bakî

Bilesin ki cihan mülkü değil Süleyman'a Bakî

Şaha azmine isbat-ı tehevvür eyledin amma

Buna çark-ı kühen derler, ne sen bakî, ne ben bakî" 

Bu muhteşem yanıt üzerinden kısa süre geçince, muhabbetleri yeniden başlar.